امروز محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهور اظهار داشت که جمعبندیها از نتایج مذاکرات با ژوزف بوریل هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا در جریان سفر دو روز پیش وی به تهران نشان می‌دهد که اروپاییها مکانیسم ماشه را عملیاتی نخواهند کرد. دیروز نیز خود بوریل بیان داشت که اروپا بازه زمانی حل اختلافات بر سر برجام را تا زمان نامعلومی تمدید خواهد کرد. این سخنان بر آن تاکید دارد که شرکای اروپایی برجام فعلا قصد کلید زدن روند اجرایی مکانیسم ماشه را ندارند. اما در عین حال، چنین سخنانی می‌تواند نشان از شکل‌گیری یک معادله جدید در رابطه با برجام میان اروپا و ایران باشد؛ معادله‌ای که بر اساس آن تهران پس از اعلام پایان همه محدودیت‌های "عملیاتی" اعمال شده بر برنامه هسته‌ای، عملا فراتر از گام‌های کنونی نرود، به عنوان مثال در بحث غنی‌سازی اورانیوم از این 5 درصد عبور نکند و یا پس از پایان محدودیت تعداد سانتریفیوژها، به شکل قابل توجهی آنها را افزایش ندهد و یا در نظارت سختگیرانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تغییری ایجاد نکند. به عبارتی دیگر، اروپا می‌خواهد ایران با وجود برداشتن همه این محدودیت‌ها، اما در عمل به دوره قبل از برجام باز نگردد؛ زمانی که غنی سازی 20 درصدی انجام می‌شد و حدود 19 هزار سانتریفیوژ کار می‌کرد. در مقابل هم اروپا با وجود اعلان تصمیم خود برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه فعلا از آغاز روند آن خودداری کند. واقعیت این است که با وجود اعلام ایران مبنی بر پایان همه محدودیت‌های عملیاتی در برجام، اما چون هنوز در عرصه عمل تا بازگشت به دوره قبل از این توافق فاصله زیادی وجود دارد، به نظر می‌رسد ماندگاری همین سطح هم در سایه بی‌رغبتی یا ناتوانی اروپا برای مقابله با تحریم‌های آمریکا مطلوب اروپاییها باشد و از این رو، اگر با وجود رونمایی از مکانیسم ماشه هنوز آن را عملیاتی نکرده‌اند، احتمالا به این علت باشد تا از آن به عنوان یک چماق و تهدید استفاده کنند و مانع آن شوند که ایران پس از اعلام پایان قید و بندهای هسته‌ای، عملا گام خاصی به ویژه در مباحث مربوط به افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم، افزایش تعداد سانتریفیوژها و نظارت آژانس بردارد. از این رو، احتمالا اروپا قبل از شروع روند مکانیسم ماشه، منتظر گام‌های بعدی ایران خواهد ماند که اگر در این سطوح گامی جدی برداشته شود، عملیاتی شدن مکانیسم ماشه بسیار محتمل خواهد بود. اما حالا باید منتظر بود و دید ایران چکار خواهد کرد؟ تا به حال پنج گام در جهت کاهش تعهدات با هدف وادار کردن اروپا به ایستادن در برابر تحریم‌های آمریکا برداشته اما این سیاست تاکنون برآیندی نداشته و حالا باید دید پس از پایان محدودیت‌های برجامی تا کجا پیش خواهد رفت؟ فکر می‌کنم تجربه حدود دو سال پس از خروج آمریکا از برجام کافی است تا ثابت کند اروپاییها گام عملی خاصی در جهت معکوس تحریم‌ها بر نخواهند داشت و از این جهت، به گمانم برداشتن گام‌های جدی‌تر هسته‌ای نیز تغییری در موضع اروپا در قبال تحریم‌ها ایجاد نخواهد کرد. واقعیت این است که جدا از این که اروپاییها دقیقا همان خواسته‌های آمریکا را و لو به شکلی دیگر و در قالبی شیک بیان و اخیرا شفاف‌تر این را اعلام می‌کنند، اما عملا هم آمریکا دست آنها را بسته است و اجازه تحرکی در جهت منتفع ساختن تهران از منافع برجام را حتی در چهارچوب ایجاد سازکاری انسانی مثل اینستکس نمی‌دهد. در واقع هدف اصلی آمریکا از راه‌اندازی کانال مالی سوئیس برای انتقال دارو به ایران نیز سلب هر گونه قدرت مانور از اروپاییها در مساله برجام است. لب کلام این که اروپاییها با برگه ماشه به دنبال شکل‌گیری معادله پیشگفته برای حفظ حداقلی برجام و کاهش تنش در این حوزه از این طریق هستند و این که این معادله شکل خواهد گرفت یا خیر بستگی به رفتارهای هسته‌ای آتی ایران دارد. در کل من زیاد خوشبین نیستم و فکر می‌کنم دیر یا زود اروپا به سمت عملیاتی کردن مکانیسم ماشه خواهد رفت.
نظرات